Alles klaar en duidelijk voor wat betreft “Collodium … deel 1” ?
Hier volgt deel – euh – twee.
De teaser van deel twee komt jullie virtueel aanwaaien via mijn eerste collodium glasplaat. Zelfde onweerstaanbaar model maar deze maal een andere drager. Geen aluminium maar glas. Daar waar aluminium gekocht wordt als een plaat met een beschermfolie op moet je glas op maat (laten) snijden, ontbramen en ontdoen van vetten of andere onreinheden. Hiervoor gebruikt men een evenredig mengsel van calciumcarbonaat water en alcohol. En dan : poetsen maar. En doe het grondig ! Zet de platen weg en hou een volgorde en richting aan zodat je weet wat voor- en achterkant is. Blijf er nu af met alles wat vettig is. Je vingers bijvoorbeeld …
Maar eerst het resultaat. Laat je niet misleiden door de gescande versie. Het enige echte exemplaar is stukken mooier. Het blijft echter nog voor mij zoeken naar een goeie manier om glasplaten te scannen. De kwaliteit van de scanner speelt onmiskenbaar een sleutelrol maar alla, we roeien met de riemen die we hebben. Alex Timmermans gaf me de volgende tips mee :
– scan met plaat open en zet de dpi rond de 800 – 1200 dpi
– scan in kleur, zo benader je de echte collodium kleur
– gebruik een goeie scanner (sorry Alex, de Epson zit nog buiten mijn budget)
– laat de vuile randen zitten, dit maakt deel uit van de charme
Wat ik zelf ontdekt heb :
– scan in het donker
– zorg dat er niets kan reflecteren op je plaat. Zo heb ik ongeveer een uur gezocht waar die f*cking reflectie toch vandaan kwam. Bleek het een metalen strip te zijn op de open klep …
Je kan op de plaat bovenaan een boog zien. Dit is waar de collodium gelost is en is begonnen met zich terug te trekken. De ‘strepen’ die een soort van wervelwind vormen rond het centrum zijn ‘vlammetjes’ die eigen zijn aan dit type fotografie, te wijten aan het minder egaal uitsmeren van de producten en het opdrogen ervan.
Ontwikkelaar :
Na het belichten van de plaat moet de plaat zo snel mogelijk naar de ontwikkelaar. Het belichten zelf is al een heel avontuur. Eerst moet je het model cadreren en je moet scherp stellen op het matglas. Je berekent de belichtingstijd manueel en komt uit op, ik noem een zijstraat 5 seconden. Je schuift de beschermplaat of afdekkingsplaat uit de cassette die reeds op de achterwand zit. Je neemt het dopje van de lens, telt tot vijf en dopje er terug op. Kun je geloven dat er een app voor bestaat ? Een app die een metronoom nabootst ! Lachen geblazen maar wel handig. We zetten nu dus een spurt in voor de plaat te ontwikkelen. We nemen een maatbekertje met ontwikkelaar en zitten dit alvast klaar. Ernaast een grote fles water. Alles donker (rood licht), plaat uit de cassette, en hup, gelijk de ontwikkelaar er over gieten van links naar rechts. Proberen de vloeistof op de plaat te houden en zorg ervoor dat je tot in elke hoek geraakt. Je ziet nu langzaam het negatief opkomen : de zilverbromides en jodides worden nu chemisch omgezet naar metallisch zilver. Wanneer je denkt dat je er bijna bent (+/- 15 seconden in ons geval) guts je rijkelijk het water over de plaat om de ontwikkeling te stoppen. Wees vooral niet zuinig en zorg dat alle ontwikkelaar er af gespoeld wordt. Ook op de achterkant ! Je bent pas klaar als je ziet dat alle ‘vettigheid’ is verdwenen van de plaat.
Recept ontwikkelaar :
500 ml H2O (gedistilleerd !)
20 gr. ijzer (II) sulfaat (en géén ijzer (I) sulfaat)
20 ml alcohol
15 ml ijsazijn (98 – 99 % zuiver). Je kan overwegen om huishoudazijn te nemen maar dan dien je rekening te houden dat die al verdund is met water en dien je het recept aan te passen ifv de gebruikte hoeveelheden H20. De azijn dient namelijk om de reactie met het ijzersulfaat af te remmen. Opgelet ! Nieuwe of pas aangemaakte ontwikkelaar is reactiever dan oude.
Fixeren : kinky stuff !
Je kan fixeren met natriumthiosulfaat of ammoniumthiosulfaat (bv. met Ilford Rapid Fixer : 1 maat RF + 3 maten water) maar ook met kaliumcyanide ofte KCN dat je als volgt aanmaakt en verdunt: 20 gr. / liter H2O
Thiosulfaten zijn onschadelijk voor mens en milieu en zijn relatief goedkoop. Hèt grote nadeel is dat je na het fixeren nog minstens 30 minuten moet spoelen.
KCN daarentegen moet je slechts 5 à 10 minuten spoelen en is duurder. De grote handicap van dit product is echter dat het schadelijk is voor mens en milieu. KCN is een perfect zelfmoordmiddel en is beter gekend onder de naam cyaankali en is een wit kristallijn poeder. Een cyanidepil bevat KCN poeder en wordt gebruikt om zelfmoord te plegen. Topsnoepje onder spionnen. Zelfs Göring, Adolf en de hele familie Goebbels zaten er aan. Je moet er heel omzichtig mee omspringen want KCN in contact met eender welk zuur geeft waterstofcyanide ! Klinkt niet bekend ? Zegt de naam blauwzuurgas je dan iets ? In de tweede wereldoorlog was het genoegzaam bekend onder de naam Zyklon B. Jawöhl ! Snap je nu waarom je goed moet spoelen nà de ontwikkelaar ? Hangt er nog van dat spul aan dan ben je gelijk rijp voor het mortuarium. Maar we gingen het leuk houden nietwaar ?
De plaat dus in het fixeerbad en “behold” ! Het positief verschijnt uit het niets ! Zo mooi ! Je moet het gezien hebben. Op een paar seconden voltrekt zich een chemisch wonder. Uit het fixeerbad in een afspoelbadje en hop naar het permanente spoelbad met de plaat. Effe bekomen …
Vernissen :
Wanneer de plaat uit de spoelbak is moet ze gedroogd worden. Want eenmaal droog gaan we vernissen. Je kan de plaat in een rekje laten drogen of boven een alcoholvlammetje. Het vernissen deden we met het volgende mengsel :
Recept vernis :
Alcohol 400 ml + 60 gr. Sandarac (hars van boom) + 40 ml lavendelolie (de etherische versie ervan !)
Het vernis moet wel regelmatig gefilterd worden want er komt nogal wat stof en vuiltjes in terecht. Je kan dit doen door de vernis door een Büchner filter te halen of anders door een trechter te gieten waarin je watten heel hard aangedrukt hebt gestoken. Dit laatste duurt wel wat langer maar is minder duur dan een Büchner filter aan te schaffen. Alhoewel je op e-bay soms al wel eens een koopje kan doen.
De plaat dient te worden voorverwarmd boven een alcohol vlammetje tot dat ze zo warm is geworden dat je ze nog net op de bovenkant van je hand kan houden. De vernis verwarm je lichtjes voor in een reageerbuis door ze in hetzelfde vlammetje te houden.
Het vernis giet je op de droge plaat en je verdeelt hem door de plaat op de toppen van je vingers te balanceren. De overschot vang je terug op in je kolf met vernis. Eenmaal verspreid doe je de “walk the plate”. Dit is de plaat bijna verticaal te doen pivotteren van hoek naar hoek op een stuk papier. Het is belangrijk dat het vernis egaal wordt verspreid over de plaat zodat je geen “golven” krijgt. Eenmaal het vernis aangebracht gaan we de plaat verwarmen boven het alcoholvuurtje. Opgelet ! De alcohol verdampt direct en je wil geen vlamoverslag krijgen naar de plaat waar op dat moment de alcohol verdampt. Mocht het toch het geval zijn en je een “plaque flambée” hebt : no panic ! Gewoon effe blazen en het vlammetje dooft.
De aluplaten drogen valt nog mee maar met de glazen platen moet je opletten dat ze niet barsten omwille van de warmte. Plan B is ze rechtopstaand in een staandertje voor een elektrisch vuurtje te zetten. En let op voor stof ! Je gelooft je eigen ogen niet hoeveel stofdeeltjes zich komen nestelen op de geverniste plaat.
En klaar is Kees …
Tot slot de puntjes en de i’s nietwaar. De platen werden gemaakt met volgende camera’s en lenzen
4″ x 5″ : Cambo + Darlot 160 mm f 4
5″ x 7″ : DIY camera + Thornton Picard -Boyer 210 mm f 4.5
8″ x 10″ : DIY camera + Dallmeyer 300 mm f 3.5
En uiteraard de rest van de fotoreeks “ze meeking of” … Met het schaamrood op de wangen moet ik wel erkennen dat ik geen foto’s heb van het ontwikkelen zelf. Sorry …
Het bruggetje ? Well, what weighs more, down on your plate …
Tsjauw !
Tjerri
Tjerri's Blog 
Dag Tjerri,
Reuze interessant, vanwege de ambachtelijkheid en het risico. . . Heb je een goed alternatief voor het gebruik van cadmiumjodide? Chemisch gezien kan ik niet zo gauw een reden verzinnen om dat goedje te gebruiken. Heeft het misschien te maken met de kleurtoon?
Met vrolijke groeten
Ton